کنتاکتور وسيله اي است که در آن با استفاده از خاصيت الکترومفناطيس تعدادي کنتاکت به يکديگر وصل يا از يکديگر جدا مي شوند. از اين خاصيت جهت قطع و وصل و يا تغيير اتصال مدار استفاده مي شود. هر کنتاکتور معمولاً داراي سه کنتاکت اصلي براي مدارمي باشد.
کنتاکتور از دو هسته E شکل که يکي ثابت و ديگري متحرك است، تشکيل مي شود. در ميان هست? ثابت يک سيم پيچ قرار دارد که با عبور جريان از آن نيرويي ايجاد مي شود که هسته متحرك را به هست? ثابت متصل ميکند. با حرکت هست? متحرك، تعدادي کنتاکت باز، بسته و تعدادي کنتاکت بسته، باز خواهند شد. رابطه نيروي کششي مغناطيسي کنتاکتورها عبارت است از :
F = Fm sin2 ωt
نکته 1: در هست? کنتاکتورهاي AC براي جلوگيري از لرزش ناشي از فرکانس از يک حلق? اتصال کوتاه شده مانند آنچه که در موتورهاي با قطب چاکدار وجود دارد، استفاده مي شود. با القاي ولتاژ در حلق? اتصال کوتاه، جرياني از آن خواهد گذشت و اين جريان شاري را توليد مي کند که با شار اصلي 90 درجه اختلاف فاز دارد و باعث مي شود در هسته دائماً شار وجود داشته باشد و نيروي دائمي دو بخش ثابت و متحرك هسته را به هم متصل نگه دارد.
مزاياي استفاده از کنتاکتورها نسبت به کليدهاي دستي صنعتني عبارتند از :
1- امکان کنترلي مصرف کننده از راه دور
2- کنترل مصرف کننده از چند محل
3- امکان طراحي مدار فرمان اتوماتيک براي مراحل مختلف کار مصرف کننده
4- سرعت قطع و وصل زياد و کم بودن استهلاك کليد
5- از آنجا که در کنتاکتورها در هنگام قطع و وصل کنتاکتها بر روي هم ساييدگي مکانيکي ندارند لذا عمر مکانيکي آنها نسبت به ساير کليدها بيشتر است
6- هنگام قطع برق ، مدار مصرف کننده به وسيل? کنتاکتور قطع مي شود و شروع به کار دستگاه نياز به استارت مجدد دارد. در نتيجه از خطرات وصل ناگهاني دستگاه جلوگيري به عمل مي آيد
7- از نظر حفاظتي نيز کنتاکتورها مطمئن تر بوده، داراي حفاظت مناسبتر و کامل تر هستند.
در شکل 7 -1 نماي ظاهري يک کنتاکتور و اجزاي تشکيل دهنده آن نشان داده شده است.
اجزاي نشان داده شده در شکل 7 -1 عبارتند از:
1- حامل کنتاکت هاي ثابت (اين قسمت بايد داراي درجه عايقي مناسبي باشد)
2- 6 ترمينال
3- صفحه في انتهايي براي نصب قسمت هاي ثابت روي آن
4- کنتاکت هاي ثابت و متحرك (اين کنتاکت ها بايد در يک خط قرار گرفته و از پوشش اکسيد نقره به منظور بالا بردن ضريب اطمينان در مقابل کار زياد، در روي آنها استفاده شود.)
5- بوبين کنتاکتور (در اين کنتاکتور بوبين طوري ساخته شده که در مقابل عوامل جوي و نيروهاي مکانيکي، مقام باشد.)
6- ترمينال هاي ورودي و خروجي (اين ترمينال ها طوري طراحي مي شوند که به راحتي قابل دسترسي باشند.)
7- سيستم هست? آهني ثابت و متحرك
8- قسمت کنترل جرقه (اين قسمت بايد داراي مقاومت زياد در برابر گرماي حاصل از جرقه ايجاد شده در هنگام قطع کنتاکتور باشد.)
9- حامل کنتاکت هاي متحرك (اين قسمت بايد داراي درجه عايقي مناسبي باشد)
جريانهاي نامي كنتاكتور
در هر کنتاکتور، جريانهاي نامي مختلفي تعريف مي شود. اين جريانها عبارتند از
جريان دائمي: اين جريان با Ith2 نشان داده مي شود و جرياني است که در شرايط کار عادي، در زماني نا محدود و بدون قطع شدن از کنتاکتها عبور نموده، حرارت غير مجاز توليد نکند و ومي به تعمير و سرويس کنتاکتور نيز احساس نشود.
جريان هفتگي: اين جريان با Ith1 نشان داده مي شنود و جرياني است که در شرايط نرمال و با هفته اي يکبار اتصال از کنتاکتها عبور کرده و تغييري در خصوصيات کنتاکتور به وجود نياورد.
جريان شيفتي (هشت ساعتي) : اين جريان با Ith نشان داده مي شود و جرياني است که در شرايط کار نرمال و با يکبار اتصال در هر هشت ساعت (يک شيفت کاري) از کنتاکتها مي گذرد و تغييري در خصوصيات کنتاکتور به وجو نياورد.
جريان کار نامي: اين جريان با Ie نشان داده مي شود و جرياني است که شرط استفاده از کنتاکتور را در رابطه با نوع و مقدار ولتاژ بار بيان مي کند. مثلاً اگر اين جريان به طور دائم از کنتاکتور عبور نمايد. مقدار Ie برابر با Ith خواهد بود. ( Ie=Ith )
جريان اتصال کوتاه: مقدار ماکزيمم جريان در لحظة اتصال کوتاه که ممکن است باعث آسيب در کنتاکتور شود به جريان اتصال کوتاه ضربه اي معروف است. (Is) همچنين مقدار مؤثر جريان اتصال کوتاه که کليد براي مدت يک ثانيه قادر به تحمل آن است، جريان يک ثانيه اي يا جريان نامي زمان کم ناميده مي شود و با Ith (Is) مشخص مي گردد.
ولتاژ هاي نامي
كنتاكتور ولتاژهاي نامي تعريف براي هر کنتاکتور عبارتند از
ولتاژ کار نامي: اين ولتاژ که با Ue نشان داده مي شود مربوط به کنتاکتها بوده و مقدار ولتاژي است که کنتاکتها با جريان نامي Ie در آن به کار گرفته مي شوند. اين ولتاژ، توانايي قطع و وصل، نوع و محل استفادة کنتاکتور را مشخص مي کند
ولتاژ عايقي نامي: اين ولتاژ که با Ui نشان داده مي شود، ولتاژي است که استحکام عايقي بين کنتاکتها را نشان مي دهد.
ولتاژهاي نامي تغذيه بوبين: اين ولتاژ که با Ue نشان داده مي شود ولتاژي است که بايد به بوبين کنتاکتور اتصال يابد تا کنتاکتور عملکرد داشته باشد.
نکته 2 : ولتاژ کنتاکتورهاي صنعتي از 220 ولت تا 660 ولت و کنتاکتهاي اصلي آنها براي جريان 9 A تا 2750A (مجهز به رادياتورهاي خفه کننده جرقه در موقع قطع و وصل) ساخته مي شوند.
نکته 3 : ولتاژ تغذيه بوبين کنتاکتورها متفاوت بوده و از 24 تا 380 ولت ساخته مي شوند. در اکثر کشورهاي صنعتي براي حفاظت بيشتر، تغذيه بوبين کنتاکتورها را زير ولتاژ حفاظت شده (65 ولت) انتخاب مي کنند و يا براي تغذي? مدار فرمان از ترانسفورماتور جدا کننده استفاده مي کنند.
قابليت قطع و وصل و طول عمر كنتاكتور
سرعت قطع و وصل کنتاکتورها در زير بار را مي توان بدون آنکه آسيبي به آنها برسد با طراحي و انتخاب مناسب با 3000 بار در مدت افزايش داد.
تعداد دفعات قطع و وصل کنتاکتور (هر قطع و وصل يک بار) عمر مکانيکي ناميده مي شود. طول عمر مکانيکي با حروف از A تا F که اصطلاحاً کلاس کليد ناميده مي شود مشخص مي شود حرف A تعداد 103 بار قطع و وصل، حرف B تعداد 104 بار، C تعداد 105 بار،D تعداد 106 بار، E تعداد 107 بار وF تعداد 108 بار قطع و وصل را نشان مي دهد.
نکته 4 : بعد از حروف کلاس کليد ممکن است عددي به عنوان ضريب قرار گيرد مثلاً E3 براي طول عمر 3×107 بار قطع و وصل به کار مي رود.
قدرت قطع كنتاكتور
به منظور انتخاب کنتاکتور مناسب براي مصرف کننده هاي مورد نظر بايد به مشخصات توان، ولتاژ، جريان و ضريب قدرت باري که کنتاکتور مجاز است به آن وصل شود، توجه کرد. همچنين کنتاکتهاي کنتاکتور بايد تحمل جريان راه اندازي، جريان دائمي و جريانهاي اتصال کوتاه لحظه اي پيش آمده را نيز داشته باشند. قدرت کنتاکتهاي کنتاکتور در تحمل قوس الکتريکي ناشي از قطع کنتاکتها را قدرت فزع کنتاکتور مي نامند. مشخصات بيان شده در بسياري از موارد بر روي بدن? کنتاکتور يا در کاتالوگ آن نوشته مي شوند.
منبع : پيشرو صنعت آژمان
درباره این سایت